Cytat: Sprzedaję węgiel za pięć rubli

„Moszek Cyganek znalazł się pewnego razu w kłopocie.

Miał ostatni korzec węgla, gdy przyszło do niego pięciu bladych mężczyzn.

Jeden dawał mu rubla za korzec, drugi dwa ruble, trzeci trzy, czwarty cztery, a piąty – pięć rubli.

Żaden ustąpić nie chciał ani dzielić się, a wszyscy wrzaskliwie wzywali Moszka Cyganek, aby on ich rozsądził.

Wówczas Moszek zapytał się:

– Który z was ma najwięcej dzieci?

Okazało się, że każdy ma dwoje dzieci i jedną żonę.

– Który z was najsłabszy?

Wszyscy zaczęli kaszlać.

– Który ma najwilgotniejsze mieszkanie?

We wszystkich mieszkaniach woda ze ścian kapała.

Wtedy roztropny Moszek chwycił się za głowę w desperacji i rzekł:

– Gdy dam węgiel temu, który ma tylko rubla, co powiecie?

– Żeś uczciwy! – zawołał ten, co miał rubla.

– Żeś gałgan! – zawołali ci, którzy mieli dwa, trzy i cztery ruble.

– Żeś gałgan i głupi! – zakończył mający pięć rubli.

– A gdybym oddał węgiel temu, który mi płaci pięć rubli, to co powiecie? – spytał znowu Moszek.

– Żeś uczciwy i mądry! – rzekł ten, który miał pięć rubli.

– Żeś gałgan! – zawołali czterej inni.

Wtedy otworzył wargi swoje Moszek i rzekł:

– Gdy sprzedam węgiel za rubla, będę raz uczciwym, raz głupim i cztery razy gałganem. Gdy sprzedam za pięć rubli, będę znowu raz uczciwym, cztery razy gałganem i raz mądrym. Otóż wolę być mądrym niż głupim – i sprzedaję węgiel za pięć rubli.”

Bolesław Prus, Kroniki tygodniowe, Warszawa 1987, t. I, s. 92–93.